Powtórzenie wiadomości z geografii. Geografia na maturze.

Hydrosfera - powłoka wodna Ziemi.

Podział zasobów wody na Ziemi:
rodzaj wody          % ogólnej ilości wody
oceany i morza                     96,50%
wody podziemne                           1,70%
lodowce i stała pokrywa snieżna    1,74%
inne                                                 0,06%

Obieg wody w przyrodzie:

* transpiracja - parowanie wody z roślin

Oceany:
Spokojny 179mln km²
Atlantycki z morzem (oceanem) Arktycznym 106mln km²
Indyjski 76mln km²

Morza:
- śródlądowe (szelfowe, międzykontynentalne) (M. Bałtyckie)
- otwarte (M. Arabskie)
- międzywyspowe (M. Irlandzkie)
- przybrzeżne (M. Japońskie)

Średnie zasolenie wynosi 35%.
M. Czerwone 46%
M. Bałtyckie 7-8%
Ocean Arktyczny 2-3%

Czynniki wpływające na zasolenie:
- topnienie lodowców
- opady
- parowanie
- dopływ rzek
- połączenie z lodowcem

Średnia temperatura wody wynosi 17,4°C.
M. Czerwone 36°C
M. Bałtyckie 11°C
Ocean Arktyczny -1°C

Przyczyny ruchów wody morskiej:
- stałe wiatry
- napływ wody z rzek

Prądy morskie:
- na półkuli północnej płynące od północy ku południowy są zimne
- oblewające zachodnie wybrzeża kontynentów na półkuli południowej są zimne
- mają wpływ na wielkość opadów na wybrzeżach, które opływają (zimne prądy osuszają powietrze)

Falowanie - pionowe ruchy wody.
Tsunami - olbrzymie fale wywołane podwodnym trzesieniem ziemi (ruchami tektonicznymi, wybuchami wulkanicznymi).

Pływy morskie - spowodowane ruchem księżyca.

Rzeki.

dorzecze - obszar z którego rzeki spływają do jednej głownej rzeki

zlewisko - obszar którego wody wpływają do danego morza/oceanu

Rodzaje ujść rzecznych:
- delta - zatrzymywanie się nanosów rzecznych (powstaje stożek napływowy) w ujściu rzeki
- lejek - nanosy rzeczne są wypłukiwane przez przypływy i odpływy uniemożliwiając powstanie delty

Ustroje rezczne:
• deszczowy
- oceaniczny (Sekwana)
- równikowy (Kongo)
- monsunowy
- zwrotnikowy (Nil)

• śnieżny (tam gdzie dużo opadów śniegu, wylewają na wiosne)

• lodowcowy (wypływają z lodowców górskich)

• ustrój złożony (mieszany)
np. Polska

Jeziora.
(do ichpowstania potrzebna jest misa, zasób wody i warstwy nieprzepuszczalne)

Podział jezior ze względu na powstanie:

♦ Reliktowe
   - Kaspijskie
   - Aralskie

♦ Tektoniczne (w rowach tektonicznych)
   - Bajkał
   - Bałchasz
   - Niasa (Malawi)
   - Tanganika

♦ Wulkaniczne (w stożkach wulkanicznych)
   - Bolsena

♦ Polodowcowe (Polska)
• morenowe (płytkie)
• rynnowe (podłużne i wąskie)
• karowe (górskie)
   - Morskie Oko
• oczka, wytopiskowe (małe jeziorka

)

♦ Mieszane (tektoniczno - polodowcowe)
- Michigan

♦ Przybrzeżne (Polska)
- Łebsko

♦ Krasowe (Polska)

Rodzaje jezior ze względu na połączenie z rzeką:
- przepływowe

- dopływowe

- odpływowe

- bezodpływowe

Rodzaj jezior ze względu na wiek:
- oligotroficzne - młode i czyste, ale także ubogie w składniki pokarmowe
- eutroficzne - duża ilość substancji odżywczych (woda zielona)
- dystroficzne - stare jezioro - warunki beztlenowe, kolor żołty lub brązowy dużo    mułu

Przyczyny zanikania jezior:
- rozwój roślinności
- zmiany klimatyczne
- działalność rzek wpływających do jeziora

Znaczenie jezior:
- rekreacyjna
- gospodarcza
- woda pitna
- żeglugowa
- miejsce życia zwierząt

Funkcje zbiorników wodnych:
+ energia elektryczna                        — zmiana okolicznej fauny i floty
+ rekreacyjna                                   — zalanie terenów (wysiedlanie ludzi)
+ woda pitna                                     — zmiana klimatu
+ reguluje przepływy                          — zmiana krajobrazu
+ zatrzymuje falę powodziową

Wody podziemne / mineralne.

Źródło - naturalne wypływanie wody na powierzchnie.
• dolinne
• szczelinowe
• warstwowe

gejzer - woda regularnie wyrzucana w powietrze pod wpływem ciśnienia (spowodowanym parą wodną) - Islandia, kamczatka w Rosji

studnie artezyjskie - wiwiercony otwór do wód podziemnych pod ciśnieniem hydrostatycznym

Lód na Ziemi:

Lodowce tworzą sie powyżej granicy wiecznego śniegu. Czyli miejsca gdzie wiecej przybywa śniegu niż go topnieje, a następnie zamienia się w szreń, firn i lód (lodowcowy).

Wysokość granicy wiecznego śniegu zależy od:
- temperatury
- ilości opadów
- wysokości bezwzględnej
- ekspozycji i nachylenia stoku

Budowa lodowca górskiego (lodowiec wystepujący we wszytskich strefach klimatycznych w górach):
pole firnowe - zagłębienie w którym śnieg zamienia się w lód
jęzor lodowca - to masa lodu spływająca po zboczu
czoło lodowca - miejsce w którym panuje równowaga pomiędzy ilością topniejącego śniegu i przybywającego, jeżeli wiecej przybywa śniegu niż topnieje to lodowiec się porusza się naprzód
brama -pęknięcie w czole lodowca z którego wypływa rzeka
szczeliny lodowcowe - powstają w miejscu przełamywania się lodu na progach skalnych

Lądolody - wystepują na Antarktydzie i Grendlandii.
• lodowiec kontynentalny - leży na lądzie
• lodowiec szelfowy - leży na wodzie